تفاوت BIOS و UEFI چيست؟

تفاوت BIOS و UEFI چيست؟

يكي از تكنولوژي هاي جديدي كه دردسر ساز شده و خيلي از كاربران غير حرفه اي را دچار چالش كرده، تكنولوژي UEFI است. معمولا كاربران زماني با UEFI به چالش بر مي خوردند كه مي خواهند بر روي كامپيوترشان سيستم عامل نصب كنند. نصب سيستم عامل در كامپيوتري هايي كه از تكنولوژي UEFI بهره مي برند داراي شرايط خاصي است و آماده نبودن هر كدام از آن باعث شكست در فرايند نصب سيستم عامل مي شود. اين چالش ما را بر آن داشت تا اين آموزش را بِنِگاريم! در اين آموزش به موضوعات زير مي پردازيم:

• BIOS چيست؟
• UEFI چيست؟ و چه ارتباطي با BIOS دارد؟
• UEFI چه ارتباطي با EFI دارد؟
• UEFI چه ويژگي هاي خوبي دارد؟
• براي اين كه سيستم عامل با موفقيت بر روي سيستم UEFI نصب شود چه شرايط لازم است؟
• چرا كاربران تريجيح مي دهند همچنان از BIOS استفاده كنند؟

BIOS چيست؟

BIOS يا Basic Input/Output System نوعي Firmware يا ميان افزار است و اولين برنامه اي است كه پس از روشن شدن كامپيوتر، اجرا مي شود. اين Firmware درون چيپي بر روي مادربورد قرار دارد. BIOS وظيفه راه اندازي اوليه و تست سلامت قطعات ضروري سيستم را به عهده دارد و پس از آن كه مطمئن شد همه قطعات سالم هستند و مشكلي ندارند، سيستم عامل را پيدا كرده و كنترل سيستم را به او مي سپارد.

اگر كامپيوتر را به عنوان يك خانه در نظر بگيريم، در اين صورت مي توانيم BIOS را به عنوان سرايدار اين خانه به شمار آوريم، سرايداري كه قبل از تحويل خانه به صاحب خانه (سيستم عامل)، چك مي كند تا خانه، هيچ عيب و ايرادي نداشته باشد و خانه اي بي نقص را تحويل صاحب خانه دهد.

BIOS در بر دارنده كدهاي كنترلي عمومي ضروري براي كار با سخت افزار هاست و سيستم عامل و برنامه ها به جاي كنترل مستقيم سخت افزار، از BIOS و كنترل هاي او براي اين منظور استفاده مي كنند. مثلا براي استفاده از قابليت Virtualization در CPU، بايد اين قابليت فعال شود، اما فعال سازي اين قابليت را نمي توان از درون سيستم عامل انجام داد، بلكه بايد از راه تنظيمات BIOS آن را فعال كرد و اگر اين قابليت در BIOS غير فعال باشد، سيستم عامل نمي تواند از آن بهره گيرد.

اگر به هر دليلي BIOS از كار نكند، در اين صورت سيستم كار نخواهد كرد زيرا از روشن شدن سيستم و چرخش فن ها تا تعيين فركانس كاري پردازنده و بارگذاري درايورهاي لازم براي بوت كردن سيستم عامل بر عهده BIOS است.

BIOS كجاست؟

در مادربرد هاي قديمي BIOS در حافظه ROM بر روي مادربرد قرار داشت. در مادربردهاي جديدتر، BIOS در حافظه Flash (و همچنان بر روي BIOS !!!) قرار دارد. قرار گرفتنBIOS در حافظه Flash اين امكان را فراهم مي كند تا راحت تر بتوان BIOS را Update كرد و Feature هاي جديد به آن افزود و باگ هاي آن را زدود. البته خطر آلوده شدنBIOS توسط Rootkit هاي بايوسي هم از معايب قرار گرفتن BIOS در حافظه Flash است.

Dual-BIOS چيست؟

در برخي از مادربرد ها، دو چيپ BIOS قرار داده مي شود كه يكي از چيپ ها به عنوان چيپ اصلي يا Main BIOS و ديگري به عنوان چيپ پشتيبان يا Backup BIOS است. در صورتي كه چيپ Main BIOS دچار مشكل شد و نتوانست سيستم را راه اندازي كند، Backup BIOS وارد عمل شده و با تنظيمات پيشفرض خود، سيستم را راه اندازي مي كند.

از آنجايي كه BIOS يك حافظه فقط-خواندني است، بنابراين تنظيمات كاربر بر روي BIOS ذخيره نمي شود. بنابراين كار ديگري كه BIOS بايد انجام دهد ذخيره كردن تنظيماتي است كه كاربر در BIOS انجام مي دهد تا در زماني كه كامپيوتر خاموش است اين تنظيمات حفظ شود. BIOS اين تنظيمات را در حافظه CMOS نگهداري مي كند. حافظه CMOS، انرژي خود را از طريق باتري اي كه بر روي مادربرد وجود دارد تامين مي كند.

اگر اين باتري از روي سيستم برداشته شود و يا باتري به هر دليلي نتواند به انرژي دادن خود به CMOS ادامه دهد، BIOS از تنظيمات پيشفرض خود براي راه اندازي سيستم استفاده خواهد كرد.

UEFI چيست و چه ارتباطي با EFI دارد؟

UEFI سرنام Unified Extensible Firmware Interface است و مدل توسعه يافته اي از EFI است. EFI براي اولين بار توسط شركت Intel به عنوان واسطي بين Firmware)مانندBIOS) و سيستم عامل براي كامپيوتر هاي با معماري IA طراحي و پياده سازي شد. آخرين نسخه اختصاصي شركت اينتل از EFI، EFI 1.10 است. در سال 2005 انجمن Unified EFI با هدف صنعتي سازي و توسعه EFI شكل گرفت. اين انجمن كار توسعه خود را با EFI 1.10 آغاز كردند. براي اطلاع از ورژن فعلي UEFI مي توانيد به وب سايتhttp://www.uefi.org سر بزنيد. تصوير زير رابط كاربري مربوط به مادربرد ASUS را نشان مي دهد كه از تكنولوژي UEFI بهره مند است.

UEFI چه ارتباطي با BIOS دارد؟

UEFI آمد تا جايگزيني براي BIOS باشد، اما در عمل بسياري از سيستم هاي UEFI از BIOS هم پشتيباني مي كنند.

به نوعي مي توانيم UEFI را به عنوان يك BIOS مدرن و پيشرفته با توانايي هاي بالا در نظربگيريم. وجود تكنولوژي UEFI امكانات خاصي را در اختيار ما قرار مي دهد. برخي از اين Feature ها عبارتند از: قابليت Secure Boot، Cryptography، دسترسي هاي Remote، ابزارهاي خطايابي سيستم، رابط كاربري پيشرفته و زيباتر با امكان استفاده ازMouse و فونت هاي زيباتر، امكان ساخت User Account با دسترسي هاي مختلف، قالبليت بوت سريعتر، قابليت بوت با هارد ديسك GPT، و مواردي از اين دست.

با تنظيماتي كه در BIOS وجود دارد مي توانيم انتخاب كنيم كه از قابليت هاي UEFI استفاده بكنيم يا خير.

اصطلاح UEFI BIOS به UEFI اشاره دارد و Legacy BIOS به BIOS.

BIOS با خواندن اولين سكتور از هارد ديسك و اجراي كدهاي آن، سيستم عامل را از هارد ديسك بوت مي كند. BIOS كدهاي 16 بيتي را اجرا مي كند در حالي كه امروزه سيستم ها از پردازنده هاي 32 بيتي و 64 بيتي بهره مي برند. اين در حالي است كه UEFI با اجراي برنامه هاي EFI (كه داراي پسوند .efiهستند) از EFI System Partition كه بر روي ديسك قرار دارد، سيستم عامل را بوت مي كند.

نصب سيستم عامل در حالت UEFI

براي اين كه سيستم عامل با موفقيت بر روي سيستم UEFI نصب شود چه شرايطي لازم است؟

1-       نوع ديسك.

بايد از نوع GPT باشد.

تصاوير زير گوياي اين شرط از نصب ويندوز بر روي سيستم UEFI است:

تصوير اول: ويندوز نمي تواند بر روي ديسك نصب شود، چون از نوع MBR است. در سيستم هاي EFI، ويندوز تنها بر روي ديسك GPT قابل نصب است.

دكمه Next غير فعال است.

تصوير دوم: ديسك از نوع GPT است. بر روي ديسك 3 پارتيشن پيشفرض به همراه يك پارتيشن براي نصب ويندوز مي بينيد.

دكمه Next فعال است.

2-      نوع سيستم عامل.

تنها نسخه هاي خاصي از ويندوز هستند كه توانايي نصب بر روي سيستم هاي UEFI را دارند. در مطلب آموزشي GPT چيست ؟، در جدول هاي پاياني، ليست اين سيستم عامل ها را خواهيد ديد.

3-     فايل هاي مورد نياز بوت در حالت UEFI

براي اينكه سيستم عامل با موفقيت نصب شود بايد پوشه EFI و محتويات آن كه براي بوت كردن در حالت UEFI ضروري هستند وجود داشته باشد.

در سيستم هاي داراي قابليت UEFI چرا كاربران تريجيح مي دهند همچنان از BIOS استفاده كنند؟

دليل اول: نوع هارد ديسك.

از آنجايي كه بسياري از كاربران به دليل بي اطلاعي از تفاوت GPT يا MBR و قابليت هاي سيستم خود، نوع هارد ديسك را MBR انتخاب مي كنند و سپس به پارتيشن بندي و انتقال فايل ها بر روي پارتيشن ها مي كنند، بنابراين نمي توانند از اين ديسك براي نصب ويندوز در حالت UEFI استفاده كنند زيرا ديگر به سادگي امكان تبديل ديسك بهGPT وجود ندارد و براي تبديل MBR به GPT بايد تمام پارتيشن ها پاك شوند.

دليل دوم: نوع سيستم عامل.

همه سيستم عامل ها توانايي نصب در حالت EFI ( يا همان UEFI) را ندارند. براي مثال همانطور كه در آموزش GPT چيست اشاره كرديم، از ويندوز 7 به قبل، نسخه هاي 32 بيتي ويندوز قابل استفاده در حالت UEFI نيستند.

دليل سوم: نبودن فايل هاي مورد نياز بوت در حالت UEFI

براي اين كه بتوانيد در حالت UEFI با DVD يا USB بوت كنيد بايد حتما فولدري به نام EFI و فايل هاي آن وجود داشته باشد.

برآورده نشدن هر كدام از شرايط بالا مي تواند باعث شكست در فرايند نصب ويندوز شود. بنابراين كاربران ترجيح مي دهند تا همچنان از Legacy BIOS استفاده كنند كه در اين حالت تقريبا همه سيستم عامل ها بدون دردسر نصب مي شوند.

اميدواريم كه اين آموزش براي شما دوستان مفيد باشد.

با سپاس از همراهي شما